Zincir Marketlerde Poşet Krizi: KDK'dan Tüketici Haklarını Koruyan Önemli Karar!

Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), bazı büyük süpermarketlerin plastik poşetleri kaldırarak yalnızca kağıt veya bez torba satmasının, tüketicilerin bütçelerine olumsuz etki ettiğini vurguladı ve bu konuda bir inceleme başlattı. Bir vatandaşın şikâyeti üzerine yapılan değerlendirmelerde KDK, bu uygulamanın “Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar”ın 8. maddesine aykırı olduğu sonucuna vardı. Plastik poşet bulunmaması, tüketicilerin seçim yapma haklarının kısıtlandığı ve maddi açıdan zorluk yaşadıkları ifade edildi. Kurum, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na idari denetim ve yaptırım çağrısında bulundu.

Yasal Çerçeve Neleri Kapsıyor?

“Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar”, satış noktalarının plastik poşet sunma zorunluluğunu belirliyor. 8. maddede, alternatif taşıma seçeneklerinin plastik poşetlere ek olarak temin edilebileceği ifade ediliyor. Ancak bazı zincir marketler, yalnızca kağıt veya bez torba sunarak plastik poşetleri tamamen piyasadan kaldırmış durumda. KDK, bu uygulamanın belirlenen yasal metne ve amacına ters düştüğünü belirtti. Tüketicilerin seçim hakkı gözetilmeden daha maliyetli alternatiflerin dayatılması hukuken kabul edilemez bir durum olarak değerlendirildi.

Ekonomik Yük ve Çevresel Denge

KDK’nın kararında, plastik poşetlerin belli bir bedelle tüketicilere sunulmasının arkasındaki amacın çevre dostu seçimleri teşvik etmek olduğu ifade edildi. Ancak, plastik poşetlerin tamamen ortadan kaldırılıp daha pahalı kağıt ve bez torbaların alternatif olarak sunulmasının, bireylerin mali yükünü artırdığı ve tercih haklarını kısıtladığı belirtildi. Kurum, bu durumun yasal çerçevenin ruhuna aykırı olduğunu ifade ederek, plastik poşet ediniminin yeniden sağlanması gerektiğini vurguladı.

Denetim ve Yaptırımlar İçin Çağrı

KDK, büyük zincir marketlerin plastik poşet satışını tamamen durdurarak sadece alternatif ürünler sunmasının hem yasal yükümlülüklere ters düştüğünü hem de tüketici haklarına zarar verdiğine değindi. Bu nedenle, başta Çevre Bakanlığı olmak üzere ilgili kurumların, büyük marketlerde idari denetimler yaparak gerekli yaptırımları uygulaması önerildi. Kamu Denetçiliği Kurumu, tüketici haklarının korunması adına denetim mekanizmalarının etkin bir şekilde çalışmasını önemsiyor.

Açıklama ve Vurgular

Usul ve Esasların 8. maddesinde alternatif taşıma ürünlerinin, plastik torbalara ek olarak temin edilebileceği belirtilmektedir. Kararda, şu ifadelere yer verildi:

"Zincir marketin belirttiği uygulama, tüketicilere seçim hakkı tanımadığından piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacını, davranışsal değişimi değil, zoraki ve ekonomik yükler yaratan bir dayatma haline sokmaktadır. Özellikle, plastik poşetlerin belirli bir bedelle sunulmasını öngören yasal düzenleme, tüketiciyi bilinçlendirmeyi ve çevre dostu seçimler yapmasını teşvik etmeyi amaçlarken, daha yüksek maliyetlerle yalnızca kağıt torba seçeneği sunulması, düzenleyici hükümlerin öz ve ruhuna uygun değildir. Plastik poşetlerin yeniden sağlanması ve buna ek olarak alternatif yan ürünlerin de sunulmaya devam etmesi şarttır."

Kararda, "Zincir marketlerin çevre koruma amacıyla plastik poşet satışını tamamen ortadan kaldırıp yalnızca alternatif torbalar sunması, mevzuatla belirlenen plastik poşet bulundurma zorunluluğu ile çelişmektedir. Aynı zamanda tüketici hakları ile ekonomik yükümlülüklerin dengesini zedeleyen bu durum, hukuka ve hakkaniyete uygun değildir. Bu sebeple, zincir marketlerin uygulamalarının idari denetim kapsamına alınması gerektiği sonucuna varılmıştır." ifadeleri yer aldı.